راهنمای قدم به قدم برای اورکلاک CPU کامپیوتر - کوه سفید

با تمامی این تفاسیر ممکن سوالاتی در فکر تان شکل گرفته باشد. آیا باید CPU را اورکلاک کرد؟ نحوه اورکلاک کردن CPU کامپیوتر به چه طریقی است؟ آیا اورکلاک کردن به CPU آسیب می زند؟ در این مطلب به شما آموزش می دهیم که برترین روش ها برای اورکلاک پردازنده چه چیزهایی است. اگر شما یک رویکرد منطقی را دنبال کنید، کمترین خطر برای آسیب به سیستم وجود دارد. بعلاوه در این مطلب بنچمارک های پردازنده های اورکلاک شده را به نمایش می گذاریم تا سندی بر درست اورکلاک شدن سیستم باشد.

چند نکته قبل از اورکلاک CPU

قبل از این که به سراغ تنظیم ولتاژها و فن ها برویم، شما باید مطمئن شوید که سیستم تان برای اورکلاک آماده است. مثل همواره ما باید با احتیاط کار کنیم تا مبادا اورکلاک موجب شود گارانتی پردازنده از بین برود. از طرفی دیگر، این مسئله و دغدغه وجود دارد که اگر شما بیش از اندازه ولتاژ به قطعه القا کنید، امکان صدمه به تراشه پردازنده وجود دارد. اورکلاک بعلاوه مصرف انرژی و گرما را بیشتر نموده و بنابراین شما به یک منبع انرژی قوی احتیاج پیدا می کنید. بعلاوه باید اعتراف کرد که ولتاژ بیش از اندازه و بعلاوه گرمای متداوم و زیاد می تواند عمر CPU را به علت تخریب داخلی اجزای آن کاهش دهد. البته این اتفاق ناگوار زمانی رخ می دهد که شما از حد و مرز تعیین شده برای اورکلاک گذر کنید.

البته، اگر شما احتیاط های لازم را انجام دهید، شانس آسیب به سیستم تان به حداقل می رسد. چیپ های مدرن هم مکانیسم های امنیتی بسیار خوبی برای شان تعبیه شده که می تواند به کاهش خطرات ناشی از اورکلاک یاری کند. اگر شما یک رویکرد معقول و منطقی را در پیش بگیرید، شما قادر خواهید بود تمامی نیروهای موجود در هر مگاهرتزِ پردازنده را به راحتی و بدون احتیاج به ریسک آنچنان بالا بیرون بکشید.

آیا CPU کامپیوتر من قابلیت اورکلاک دارد؟

طبیعتا شما به یک پردازنده با قابلیت اورکلاک برای این کار احتیاج دارید. سیاست اورکلاکِ شرکت AMD به طور خلاصه به شما اجازه می دهد هر تراشه ای را به طریقی که شرکت تصمیم دارد اورکلاک کنید. اگر قصد دارید فرکانس هسته چیپ را بیشتر کنید، شما برای قطعات شرکت اینتل به چیپ های سری K احتیاج دارید،. این ساده ترین روش برای اورکلاک CPU دانسته می شود.

در سری K قطعات اینتل، عاملی در اختیار کاربران است که به شما اجازه می دهد به راحتی فرکانس پردازنده را بیشتر کنید. جالب است بدانید که اورکلاک در بین قطعات، دقیقا نتایج یکسانی را در بر نداشته و در بعضی از تراشه ها می توان راحت تر فرایند اورکلاک را انجام داد.

آیا مادربرد سیستم، به من اجازه اورکلاک CPU را می دهد؟

شرکت AMD به هر چیپستی به جز مادربرد سری A اجازه اورکلاک می دهد. برای شرکت اینتل، اگر شما تصمیم دارید که اورکلاک فرکانس تمامی هسته ها را انجام دهید، شما به مادربردهای سری Z احتیاج پیدا می کنید. با این حال، اینتل به شما اجازه نمی دهد که فرکانس چیپ را روی مادربردهای مقرون به صرفه قیمت تر نظیر سری B و H دستکاری کنید. بیشتر مادربردهای بالا رده توان انتقال نیروی قوی تری را به اجزای سازنده اش در اختیار دارند اما شرایط اجرایی آنها مختلف است. بنابراین حواستان به نقد و آنالیز مادربرد سیستم تان باشد تا برترین گزینه را بیابید.

آیا خنک نماینده می تواند پردازنده اورکلاک شده را به اندازه کافی خنک کند؟

یکی از مهم ترین کارهایی که باید در حین اورکلاک CPU به آن دقت کرد، حفظ دمای پردازنده در یک دامنه دمایی مناسب است. اگر شک دارید که سیستم خنک نماینده CPU در حین اورکلاک کم می آورد، می توانید از خمیرهای حرارتی به منظور خنک سازی پردازنده بهره ببرید. البته سیستم تهویه کیس یعنی تعداد فن و نحوه قرارگیری آنها هم مورد مهم و کلیدی دیگری است که می توان برای حفظ دمای CPU اورکلاک شده استفاده کرد.

به طور کلی این اصل منطقی است که هر اندازه تعداد فن بیشتر باشد، سیستم خنک سازی پردازنده هم بهتر خواهد بود. یک خنک نماینده CPU می تواند 40٪ قدرت طراحی حرارتی (TDP) بیشتری نسبت به نرخ پیشنهادی پردازنده را مدیریت کند. با این حال، وجود تعداد فن های کمتر به این معنا نیست که توان اورکلاک سیستم کاهش می یابد. دمای اوج CPU تنها اندازه توانایی شما در اورکلاک را محدود می نماید. سیستم خنک سازی مطلوب می تواند بر اساس ویژگی های شخصی شما متنوع باشد اما یکی از اهداف شما در اورکلاک باید این مسئله باشد تا جلوی افزایش بیش از حد دما را بگیرید.

اورکلاک تمامی هسته های CPU به یک باره، رایج ترین و آسان ترین روش اورکلاک است اما در این روش، بیشترین حرارت ممکن به وسیله اجزا فراوری می شود. به طور یک قانون کلی، سیستم خنک سازی پیشنهادی برای اورکلاک کردن تمامی هسته ها، یک سیستم خنک نماینده مایع All-In-One (AIO) به ابعاد 240 میلی متری است. این قطعه برای پردازنده های مدرن مثل Core i5 یا Ryzen 5 مناسب خواهد بود. برای هسته های بالا رده ای مثل Core i7، i9، Ryzen 7 و 9 SKUs شما می توانید کولر مایع 280 میلی متری را بخرید.

احتیاجمندی های خنک سازی سیستم های اورکلاک شده می تواند بر اساس نسل چیپستی که شما تنظیم می کنید متنوع باشد. بنابراین، حواستان باشد که این هدایت ها قرار نیست برای تمامی چیپست های نسل قبل صدق کند. اورکلاک تنها به یک روش انجام نمی شود و از سایر روش ها می توان به دستکاری نرخ توربو اشاره نمود یا در سناریویی دیگر تنها چند هسته اورکلاک شود. شما حتی با دارا بودن یک کولر ضعیف تر هم می توانید قدرت بیشتری را از پردازنده بیرون بکشید. در این حالت تنها کافی است که حواستان شش دنگ به دمای CPU باشد که از حد مورد نظر بیشتر نشود.

آیا منبع تغذیه سیستم به اندازه کافی گنجایش اورکلاک را دارد؟

برای داشتن یک منبع تغذیه بهتر است وقت بیشتری را برای خرید صرف کنید؛ چراکه برای اورکلاک به یک منبع تغذیه قوی احتیاج دارید. با این حال، احتیاجمندی های شما پیرامون این قطعه می تواند بر اساس سایر اجزای موجود در کیس متفاوت باشد. شما با استفاده از بعضی ماشین حساب های دیجیتال می توانید محاسبه کنید که سیستم تان به چه منبع تغذیه و با چه اندازه از ظرفیت احتیاج دارد.

در این ماشین حساب ها شما باید حدبیشتر اندازه فرکانس و ولتاژ پردازنده را وارد کنید تا حدبیشتر قدرت اورکلاک محاسبه شود. داشتن فضای کافی از لحاظ منبع تغذیه، یکی از بخش های حیاتی برای اورکلاک CPU به شمار می رود.

نحوه اورکلاک CPU در BIOS یا ویندوز

اورکلاک به زبان بسیار ساده احتیاجمند به تغییر چند المان سیستمی نظیر ولتاژ و سرعت کلاک است. شما می توانید با استفاده از نرم افزارهای اورکلاک در ویندوز 10 و حتی 11 با استفاده از نرم افزارهای XTU شرکت اینتل و Ryzen Master شرکت AMD این کار را انجام دهید. شما بعلاوه می توانید مقادیر دلخواهتان را پیرامون دو متغیر نام برده به طور مستقیم در BIOS/UEFI وارد کنید. واردسازی متغیرها درون BIOS برای اورکلاک بسیار ساده است. در بیشتر پلتفرم ها شما صرفا در ابتدا سیستم را ریبوت نموده و روی دکمه delete یا F2 چند مرتبه پشت سر هم بلافاصله پس از ری استارت ضربه می زنید تا صفحه BIOS بالا بیاید. با این حال، هر دو روش نقاط قوت و ضعف خاص خودشان را دارند.

اورکلاکِ نرم افزاری در ویندوز آسان تر است چون شما از یک روش نام گذاری استانداردتری برای تنظیمات متنوع استفاده می کنید. سازنده های مادربرد از نام های مختلف برای یک تنظیمات یکسان استفاده می نمایند. علاوه بر این موارد، اورکلاک در ویندوز به شما اجازه می دهد تا به صورت هم زمان تغییرات لازم را انجام دهید. از طرفی دیگر، تغییر مقادیر در BIOS احتیاجمند یک ریبوت سیستمی قبل از رویت اثر است. البته اورکلاک CPU در BIOS یک مزیت بسیار بزرگ دارد. در این روش به کاربرانی که در اورکلاک تخصص بیشتری دارند گزینه های به مراتب پیشرفته تری ارائه داده می شود. به همین خاطر بیشتر متخصصین و افراد خبره کوشش می نمایند تا به جای ویندوز به وسیله BIOS به اورکلاک سیستم پرداخته و از ابزارهای نرم افزاری صرفا به منظور رصد تغییرات بهره برداری می نمایند.

به شدت مهم است تا تنظیمات BIOS قبل از انجام تغییرات ذخیره شود؛ چراکه اورکلاک CPU یک فرایند مبتنی بر آزمون و خطا است. بنابراین، شما به احتمال زیاد چند مرتبه احتیاج پیدا می کنید تا تنظیمات اولیه سیستم را احیا کنید. بیشتر مادربردها به شما اجازه می دهند تا تنظیماتتان را درون یک پروفایل ذخیره کنید تا در زمان مبادا بتوانید مجدد و به راحتی به آنها دسترسی پیدا کنید. به همین علت بهتر است تا شما اسامی ساده ای را برای پروفایل ها انتخاب نموده تا برای یافتن تنظیمات صحیح دچار دردسر نشوید. به طور معمول فرایند اورکلاک به این حالت است که شما پس از کسب یک تنظیمات مطلوب، شاید دلتان بخواهد تنظیمات قوی تری را امتحان کنید. به همین علت شاید شما بیشتر به ذخیره تنظیمات در پروفایل های مختلف احتیاج پیدا خواهید کرد.

با تمامی این اوصاف، تنظیمات خاصی روی مادربردها وجود دارد که شما می توانید آنها را انتخاب کنید. با این حال، اسامی این تنظیمات می تواند مختلف باشد. بیشتر سازنده ها (ایسوس، ازراک، گیگابایت و MSI) فهرستی از متنوع ترین تنظیمات را در پردازنده ها ارائه می دهند. در مادربردهای پیشرفته شما می توانید وارد جزئی ترین و ریزترین مولفه های پردازنده شوید اما واقعیت امر این است که برای بعضی از مولفه های پایه ای قرار نیست یک فهرست بلند بالا از تغییرات را شاهد باشید.

تنظیمات و ولتاژهای بسیار زیادی وجود دارد که شما می توانید برای اورکلاک آنها را دستکاری کنید. ما تنها روی تنظیمات پایه ای تمرکز می کنیم که شما احتیاج دارید برای اورکلاک حتما با آنها روبه رو شوید. در ادامه ضمن معرفی این تنظیمات پایه ای، فهرستی از اصطلاحات کلیدی BIOS را هم آنالیز می کنیم.

ضریب نسبت CPU

به معنای نسبت بین CPU و BCLK است. فرمولی که تعیین نماینده فرکانس پردازنده شامل ضرب کلاک پایه در ضریب CPU است. برای مثال، یک پردازنده با یک BCLK به اندازه MHz 100 با ضریب 50، با فرکانس MHz 5000 یا GHz 5 کار می نماید.

کلاک پایه (BCLK)

فرکانسی که پردازنده با حافظه و سایر دستگاه های PCIe ارتباط برقرار می نماید. BCLK پیش فرض برای چیپ های اینتل MHz 100 است اما شما می توانید این را برای افزایش عملکرد افزایشیِ کوچک تر هم تنظیم کنید. حواستان باشد که تنظیم کلاک پایه بعلاوه روی PCIe و باس حافظه هم تاثیرگذار است. بنابراین شما باید از تنظیم BCLK خودداری کنید تا زمانی که اورکلاک سیستم شما پایدار شود. حتی پس از این اتفاق، شما باید BCLK را کم کم تنظیم کنید. این برترین کار ممکن است.

نسبت هسته CPU

این مولفه به شما اجازه می دهد تا شما یک ضریب افزایش دهنده را برای تمامی هسته ها در یک گروه یا به صورت مجزا تنظیم کنید. این مولفه به عنوان اورکلاک به ازای هر هسته گفته می شود و به شما اجازه می دهد تا به جای کمترین مخرج مشترک، هر هسته را با بالاترین پتانسیلشان تنظیم کنید. این رویکرد می تواند بعلاوه به شما اجازه دهد تا با سیستم های خنک نماینده کمتر هم بتوانید حداقل بعضی از فشارهای اورکلاک را از سیستم تان خارج کنید.

Vcore

این ولتاژ با اسامی مختلفی نظیر ولتاژ هسته (Core Voltage) یا Vcore دیده می شود اما در تمامی این نام ها، بیانگر ولتاژ ورودی اصلی مادربرد به پردازنده است. این اندازه بیشترین مولفه ورودی برای افزایش دماست. هر اندازه ولتاژ بیشتر باشد، گرمای بیشتری فراوری می شود.

تست های تنشی اورکلاک CPU و بنچمارک های پایه ای

اورکلاک CPU یک رفتار متعادل باید باشد که به چند مورد احتیاج دارد. بنابراین شما باید سنجش های پایه ای را برای عملکرد و بعلاوه شرایط حرارتی CPU در نظر بگیرید تا تاثیرشان را ببینید. این داده های پایه ای می تواند به شما یاری کند تا اندازه راندمان مورد احتیاجتان را به دست بیاورید.

نرم افزارهای بسیار زیادی برای انجام تست های تنشی و رصد وجود دارد. در درون بعضی از نرم افزارها مثل AIDA64 یا OCCT تست های تنشی و رصدیابی تعبیه شده، در حالی که بعضی دیگر از نرم افزارها مثل HWInfo به طور کامل با هدف رصد شرایط سیستم طراحی شده اند. سازنده های چیپ بعلاوه نرم افزارهای خاص خودشان را توسعه داده اند. برای مثال شرکت اینتل، نرم افزار eXtreme Tuning Utility (XTU) را منتشر نموده، در حالی که شرکت AMD برای کاربرانش نرم افزار Ryzen Master را توسعه داده است. هر دو نرم افزار به کاربران اجازه می دهند تا اورکلاک و رصد سیستمی را به وسیله ویندوز 10 و ویندوز 11 انجام دهند اما سایر عملنمودها مثل تست تنشی متنوع است.

تست های تنشی راه بسیار خوبی برای ارزیابی پایداری اورکلاک قلمداد می شود؛ چراکه این آزمایش ها پردازنده را دچار تنش کامل نموده و دمای بسیار زیادی از این طریق فراوری می شود. بعضی از عاشقان و خبره های سخت افزار رسما CPU خود را سرخ می نکند تا پایداری قطعه را آنالیز نمایند! بسیاری از افراد تنها چند ساعت تست تنشی را انجام می دهند. این موضوع کاملا به شما بستگی دارد تا چگونه این تست ها را انجام دهید. فقط حواستان باشد که تنها برای انجام تست از CPU کار نکشید و در خلال تست ها چند کار روزمره را هم با سیستم انجام دهید. بعلاوه، حواستان به نشانه های ناپایداری سیستمی باشد. برای مثال اگر سیستم ناپایدار شود، فریز و باگ های تصویری را می توان به وضوح رویت کرد.

تست های تنشی اغلب سیستم تان را درگیر حجمی از تنش می نماید که در حالت عادی فراتر از چیزی است که سیستم بتواند با آن روبرو شود. بنابراین، تجهیزات و نرم افزارهای خوبی احتیاج است تا از تمامی هسته ها و رشته ها کار بکشد. ما نرم افزارهای AIDA64 و OCCT را برای انجام سریع تست تنشی پیشنهاد می کنیم اما HandBrake و Blender برای انجام تست ها با مدت زمان بیشتر هم از دیگر گزینه های موجود است. شما می توانید بعلاوه از Prime95 یا Intel Burn Test هم به این منظور بهره ببرید. البته اگر شما به انجام تست های با اثر شدیدتر علاقه مند هستید.

حالا که شما آماده هستید، تست تنشی را شروع نموده و اجازه دهید تا زمانی که دما دچار پایداری نشده این تست ادامه پیدا کند. سپس نتایج خاتمهی را مشاهده کنید. توصیه می کنیم CPU دمای زیر 80 درجه سانتی گراد را در حین بارگذاری تجربه کند؛ هر چند دمای زیر 30 درجه سانتی گراد برای سیستم هایی مناسب است که به صورت بیکار و بلند مدت مشغول به کار هستند. اگرچه، پردازنده های Ryzen 5000 شرکت AMD به گونه ای طراحی شده اند تا در دمای 95 درجه سانتی گراد با یک کولر استوک به راحتی کار نمایند. از طرفی دیگر، پردازنده های رده بالای شرکت اینتل مثل Core i9 Alder Lake می توانند تا 100 درجه را هم در انجام کارهای معمول تجربه نمایند. بنابراین، شما می توانید آستانه صحیح پردازنده خود را آنالیز کنید.

سپس، شما باید یک پایه عملکردی را تنظیم کنید. رایج ترین قانون در بین بنچمارک ها در این مسئله نهفته که برترین بنچمارک یعنی برنامه مورد نظر، عملکرد برنامه هایی را که بیشتر استفاده می کنید را بسنجد. البته، برنامه ها اغلب بنچمارک های داخلی ندارند. در این حالت شما باید از برنامه های مشابهی برای مثال رندرنماینده یا انکودنماینده ها به عنوان یک وسیله بهره ببرید.

بنچمارک های بازی های ویدیویی اغلب به معنای برترین سنگ محک برای ارزیابی قدرت اورکلاک محسوب نمی شوند اما پایداری و قابلیت انجام مجدد تست ها موجب شده تا یکی از گزینه های قابل قبول در زمینه ارزیابی قدرت سیستم محسوب شوند. در این حالت مطمئن شوید که برنامه های فعال در پس زمینه خاموش شوند تا در حین بنچمارک، اثر جانبی و مخربی روی عملکرد و به تبع نتایج بنچمارک CPU القا نشود.

با استفاده از این نرم افزارها، شما می توانید عملکرد پردازنده اورکلاک شده را قبل و بعد از تغییر آنالیز کنید. چند بنچمارک رایج را در ادامه معرفی نموده ایم:

• نرم افزار Cinebench R23 (MS Store): این برنامه رندرگیری بنچمارک CPU هر دو حالت بنچمارک تک و چند هسته را در اختیار دارد و یکی از رایج ترین برنامه ها برای بنچمارک CPU به شمار می رود.
• نرم افزار UL Benchmarks 3DMark: در داخل این بنچمارک CPU، تست های متعددی برای CPU و بعلاوه کارت گرافیک وجود دارد که به طور منظم با تست های نو به روزرسانی می شود. از این نرم افزار برای تست های گیمینگ بیشتر استفاده می شود.
• نرم افزار CPU-Z: این برنامه، رایج ترین نرم افزاری است که می تواند جزئیات بسیار ریزِ پردازنده شما را آنالیز کند اما این برنامه بعلاوه یک بنچمارک CPU داخلی هم دارد که به طرز آسانی اجرا می شود. از طرفی نتایج مبتنی بر برنامه CPU-Z به وسیله بسیاری از کاربران در سطح دنیای مجازی منتشر می شود. بنابراین، کار به نسبت آسانی است که مقایسه سیستم های مختلف را با این برنامه مشاهده کنید.

چگونه یک CPU را اورکلاک کنیم؟

اورکلاک CPU همان گونه که پیش تر گفته شد یک عملیات تعادلی است و با نرم افزارهایی که قبلا به آنها اشاره نموده ایم می توان راحت این کار را انجام داد. با این حال، کار و گرفتن تست مطلوب از نرم افزارهایی مثل Prime95 الزاما به این معنا نیست که پردازنده شما برای سایر کارها پایدار است. به خاطر داشته باشید که این نرم افزارها ناپایداری، و نه شرایط پایداری سیستمی را ثابت می نمایند؛ این جمله یعنی جدا از طول مدت زمانی که تست تنشی پردازنده شما در حال اجراست، شما می توانید اتفاقی یک ناهنجاری سیستمی را مشاهده کنید.

در عکس فوق شما نتایج اورکلاک پردازنده های آلدر لیک را در مقایسه با Ryzen 5000 در ویندوز 11 به همراه بنچمارک های DDR4 در برابر DDR5 مشاهده می کنید. ما این اندازه گیری های کلی از عملکرد گیمینگ را به عنوان میانگین هندسی کل تستمان تهیه نموده ایم. ما بعلاوه مهم ترین تست های تک و چند رشته ای را هم برای ارزیابی های تجمعی مان انتخاب نموده ایم.

همان طور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، پردازنده های آلدر لیک نسبت به پردازنده های مدل Ryzen شرکت AMD از اورکلاک سود بیشتری می برند اما هر دو مورد حداقل بهبودهایی را تجربه می نمایند. پردازنده Core i5-12600k توانسته 15٪ افزایش عملکردی در بازی های ویدیویی با رزولوشن p1080 داشته باشد. این رقم نسبت به 9٪ افزایش از پردازنده ای 110 دلار گران تر برای Core i7-12700k شگفت انگیزتر است. این چیپ های مقرون به صرفه قیمت تر، راحت تر اورکلاک شده و از طرفی به یک سیستم خنک نماینده بالا رده برای کسب نتایج عالی احتیاج ندارند.

با این حال، برای CPUهای گران قیمت هم دستاوردهایی از بابت اورکلاک وجود دارد. برای مثال پردازنده Core i7-12700k گنجایش اورکلاک مشابهی با مدل گران قیمت یعنی Core i9-12900k دارد. پس از اورکلاک هر دو پردازنده، مدل 12700k نسبت به پردازنده دومیِ اورکلاک شده توانسته عملکرد بهتری را نشان دهد.

برای نمایش آنچه که تصور می کنیم یک کاربر معمولی می تواند به آن دست پیدا کند، اورکلاک های به نسبت ساده و معمولی را برای این پردازنده ها انتخاب کردیم. با این تفاسیر، ما همچنان در بازی های ویدیوی دستاوردهای قابل مقایسه و حتی بهتری نسبت به پردازنده های نسل نو داشته ایم. حتی اگر ما نتوانیم تضمین کنیم که نتایج شما با نتایج ما مطابقت دارد، تعیینا اورکلاک یک فرایند پویا و زنده محسوب می شود.

چگونه یک پردازنده را با بهینه سازی چند هسته ای (MCE) اورکلاک کنیم؟

ما همواره تنظیم دستی را پیشنهاد می کنیم اما شرکت اینتل ابزاری برای بهینه سازی عملکرد قطعه (IPM) را برای بیشتر چیپست ها ارائه نموده که تنها با یک کلیک، پردازنده را اورکلاک می نماید. این ابزار فرایند اورکلاک را ساده نموده و مستقیما به وسیله متخصصین تیم اینتل پیشرفته است.

همکاران تجاری مادربردهای اینتل، قطعات مادربرد را با پروفایل های از پیش تعیین شده برای تقویت هسته CPU روانه بازار نموده اند؛ برای مثال تقویت چند هسته ای (MCE) با مادربردهای شرکت ایسوس و بعلاوه قابلیت توربو بهینه یافته با مادربردهای MSI چند نمونه از پروفایل ها در این زمینه محسوب می شوند. این ویژگی ها را به طور گسترده تحت عنوان MCE می شناسند اما از لحاظ عملکردی شبیه به یکدیگر هستند. این تنظیمات الزاما روی تمامی هسته ها، فرایند اورکلاک را انجام داده تا پردازنده، حدبیشتر قدرتش را به نمایش بکشد. این مسئله موجب شده تا نرخ کلاک پردازنده و ولتاژ هم تغییر و تحول پیدا نموده تا نهایت قدرت عملکردی قطعه به دست آید. کاملا طبیعی است که عملکرد، مصرف انرژی و فراوری گرما تحت تاثیر این دستکاری ها قرار می گیرند.

سازنده های مادربرد تنظیمات ولتاژ را در زمان کارخانه از پیش تعیین می نمایند؛ به این معنا که تنظیمات، کیفیت پردازنده را به حساب نمی آورد؛ به جای آن، سازنده ها تعداد انبوهی از پردازنده ها را در هر SKU مورد ارزیابی قرار داده و بر اساس بدترین مخرج مشترک، پارامترهایی را برای شان تنظیم می نمایند. این تنظیمات معمولا ولتاژ بیشتری نسبت به چیپ ها با کیفیت معمولی احتیاج دارند که می تواند موجب کاهش طول عمر چیپ ها شده و سیستم ها در نهایت گرم تر و پر سر و صداتر می شود. ما همواره تنظیم دستی را به جای روینمودهای MCE پیشنهاد می کنیم اما اگر شما سیستم خنک نماینده مطلوبی دارید و از لحاظ راندمان انرژی و فراوری گرما هم نگرانی خاصی در سر ندارید، این سریع ترین روش است.

اورکلاک پردازنده های E-Core و P-Core اینتل

آلدر لیک هسته های P به منظور کارهای حساس به تاخیر استفاده می شوند که تمایل به رشته های کمی دارند، از طرفی دیگر، هسته های E به منظور کارایی چند رشته و بعلاوه فعالیت های پس زمینه ای کاربرد دارند. هسته های E را تنها می توان در گروه های چهارتایی اورکلاک کرد، در حالی که هسته های P را می توان به طریق جداگانه یا حتی گروهی اورکلاک کرد. آلدر لیک تعداد زیادی از گزینه ها را برای یک اورکلاک خوب فراهم می نماید. شما می توانید هسته های E را به طور کامل غیر فعال کنید که به شما اجازه می دهد تا قدری بیشتر از هسته های P را اورکلاک کنید.

انتخاب این که هسته های E را غیر فعال کنید بستگی به عملکرد شخصی خودتان دارد اما رها کردن هسته های E و P به طور فعال می تواند برترین عملکرد اورکلاک را برای بیشتر کاربران ویندوز 10 و 11 ارائه دهد. اگرچه، به این معناست که شما باید آنها را جداگانه اورکلاک کنید.

اورکلاک CPU تمام هسته، هر هسته و نسبت توربو

شما می توانید به سه طریق فرکانس CPU را اورکلاک کنید: تمام هسته، هر هسته و به وسیله نسبت های توربو. البته گزینه آخر تنها برای پردازنده های اینتل کارایی دارد. تنظیمات تمام هسته، فرایندی است که ما به طور مرسوم برای اورکلاک انجام داده ایم. متد تمام هسته، ساده ترین روش تا به این زمان محسوب می شود؛ چراکه یک فرکانس پایه مشترک برای تمامی هسته ها در نظر گرفته می شود. با این حال دقت کنید که ساده ترین روش را نباید به معنای برترین روش ترجمه کرد.

اورکلاک CPU به وسیله نسبت های توربو یکی از برترین روش ها برای اورکلاک پردازنده محسوب می شود که به شما اجازه می دهد اوج فرکانس پایه را بر اساس تعداد هسته های فعال تعیین کنید. این ویژگی می تواند قدرت اورکلاک بیشتری را با هدف قرار دادن هسته های بیشتر با فرکانس های بیشتر در پی داشته باشد اما چیزی که اهمیت دارد، این روش به شما اجازه می دهد تا پردازنده را در صورتی که تحت بارگذاری نیست، به فرکانس پایه خودش برگردانید. این مسئله به پردازنده اجازه می دهد وقتی مشغول به کار خاصی نیست، به طور خنک اجرا شده و مدت زمان حضور چیپست در بالاترین فرکانس ها هم کاهش یابد. این مورد برای طول عمر و بقای پردازشگر بسیار اهمیت دارد.

اگر شما به وسیله نسبت توربو اورکلاک کنید، باید مطمئن شوید که Power Plan ویندوز روی گزینه متعادل (Balanced) یا حتی کمتر قرار گرفته است. گزینه عملکرد بالا (High Performance) در تمامی لحظات چیپ را در نقطه اوج فرکانس توربو قرار می دهد. شما می توانید از راهنمای قدم به قدمی که پیش تر به آن اشاره نمودیم به منظور اورکلاک از این طریق اقدام کنید اما به جای دستکاری نسبت ضریب CPU در قدم اول، تنها کافی است به جای این کار، ضریب های Turbo Boost را دستکاری کنید.

ویژگی هر هسته (Per Core) به شما اجازه می دهد تا یک فرکانس منحصر به فرد را به هر هسته القا کنید. اگر شما متوجه شده اید که بعضی از هسته ها توانایی بیشتری در حفظ فرکانس های بالاتر نسبت به سایر هسته ها دارند، این روش می تواند مفید باشد. این تنظیمات برای اورکلاک نماینده های قهار و خبره بیشترین فایده را دارد و کارهای پژوهشی زیادی طلب می نماید تا سرعت مطلوبِ کلاک را برای هر هسته تعیین کنید. در این حالت، شما باید جداگانه هر هسته را اورکلاک نموده و تست های تنشی را برای هر هسته جداگانه انجام دهید تا نقطه اوج فرکانسِ هر هسته یافت شود.

چگونه CPU شرکت AMD را اورکلاک کنیم؟

در چیپ های Ryzen شرکت AMD، فضای چندان زیادی برای اورکلاک به صورت دستی موجود نیست؛ به این علت که شرکت AMD خودش به صورت اتوماتیک الگوریتم هایی را برای تقویت هسته ها توسعه داده که بیشترین عملکرد ممکن را بتوان بسته به قدرت مادربرد و سیستم خنک نماینده سیستم از پردازنده انتظار داشت. شما می توانید به طور دستی CPU شرکت AMD را همان طور که پیش تر به آن اشاره نموده ایم اورکلاک نموده اما به طور معمول ویژگی اورکلاکی Precision Boost Overdrive (PBO) می تواند به طور اتوماتیک به افزایش عملکرد پردازنده یاری نموده و برترین گزینه برای طیف وسیعی از اورکلاک نماینده های Ryzen محسوب می شود. با این که تکنولوژی نام برده مربوط به شرکت AMD است، باید خاطر نشان کرد که استفاده از ویژگی PBO موجب ابطال گارانتی می شود.

شرکت AMD سه نوع محدودیت انرژی برای چیپ هایش تعریف نموده است. PPT حدبیشتر مصرف قدرتی است که پردازنده اجازه دارد. TDC حدبیشتر جریان حفظ شده معنا می شود و EDC حدبیشتر جریان انفجاری است. شما می توانید تنظیمات این سه مولفه را به صورت دستی یا با استفاده از قابلیت PBO شرکت AMD باطل کنید. شما می توانید به وسیله نرم افزار Ryzen Master یا به وسیله ورود به BIOS سیستم، به این ویژگی دسترسی پیدا نموده تا در ویندوز 10 یا 11 اورکلاک کنید.

اگر شما به تنظیمات پایه ای صرفا بسنده کنید، قابلیت PBO به طور معمول عملکرد آنچنان متحول نماینده ای را ایجاد نمی نماید. صرفا روشن کردن قابلیت PBO موجب می شود تا محدودیت PPT/TDC/EDC از حالت پیش فرض بیشتر شده اما دو تنظیم مهم را تغییر نمی دهد: اسکالر (Scalar) و کلاک PBO.

اسکالر PBO تنظیمات پیش فرض AMD را باطل نموده و اجازه می دهد تا ولتاژ در حدبیشتر فرکانس افزایش یافته و بعلاوه مدت زمان تقویت هم بیشتر شود. تغییر تنظیمات اسکالر PBO، برترین عملکرد اورکلاک اتوماتیک را مجاز می نماید؛ چیزی که در تنظیمات پایه نمی توان به آن دست یافت. شما می توانید این معیار را در واحد 1x افزایش دهید اما به طور معمول ما تا تنظیمات 10x (حدبیشتر) پیش می رویم. تنظیمات کلاک PBO بعلاوه اجازه می دهد تا CPU از استاندارد تقویت شده اش به وسیله متغیرهای تعیین شده فراتر رود. ما به طور معمول این بخش از تنظیم را هم حدبیشتر در نظر گرفته ایم اما اثر محدودی دارد.

شما بعلاوه می توانید از پروفایل PBO پیشرفته بهره ببرید که حد و حدود هر مادربرد را بر اساس اجزای زیر واحد انتقال انرژی (همان طور که سازنده های مادربرد آنها را تعیین نموده) تعریف می نماید. این تنظیمات، بالاترین اندازه PPT، TDC و EDC را برای مادربرد تعیین می نماید اما بعلاوه تنظیمات مربوط به کلاک و اسکالر PBO تغییر نمی نماید. اگرچه، این تنظیمات به شما اجازه می دهد تا اسکالر PBO و تنظیمات کلاک را به صورت دستی تغییر دهید، در حالی که در خصوص اولی به طور معمول پتانسیل اورکلاک اتوماتیک به مراتب بالاتری را باز می نماید. ما پی برده ایم که استفاده از تنظیمات پیشرفته PBO با مقادیر کلاک و اسکالر PBO تنظیم شده، برترین سود را داراست.

Ryzen بعلاوه از اورکلاک حافظه و فابریک بیشترین فایده را می برد. شما باید به طرز ویژه ای به تنظیم چیپ برای برترین فرکانس ممکن حافظه با کمترین زمان بندی توجه کنید. علاوه بر این موضوع، مولفه FCLK یکی دیگر از اجزای مهم برای به دست آوردن بیشترین عملکرد ممکن به شمار می رود. شما این معیار را برای داشتن نسبت 1:1 برای سرعت انتقال اطلاعات حافظه می خواهید. برای مثال، یک FLCK با MHz 2000 به همراه DDR4-4000 یک موقعیت خوب برای اورکلاک نماینده های حافظه محسوب می شود.

این نسبت 1:1، به حالت جفت شده اطلاق می شود و یک جایگاه عالی برای پردازنده های Zen 2 و Zen 3 است. شما باید ولتاژ CCD و IOD را تنظیم نموده تا پایداری با دامنه FCLK بیشتر (1800+) را کسب کنید. البته، حواستان باشد که نقطه اوج سرعت FCLK می تواند بر اساس نسل چیپستی که استفاده می کنید متنوع باشد؛ بنابراین کمی هم شانس در این ماجرا دخیل است. ما انتظار داریم بیشتر پردازنده های Ryzen 5000 به FCLK در حدود MHz 2000 برسند.

کم ولتاژی، یکی دیگر از تکنیک های اورکلاک در عملکرد با پردازنده های Ryzen شرکت AMD است. این تکنیک به شما اجازه می دهد تا ولتاژ سیستم را کم نموده تا بتوان در ولتاژ پایین، فرکانس های بالاتر را کسب کرد. حتی با این که این تکنیک می تواند حرارت، صدا و مصرف انرژی کمتری را شامل شود، به اندازه PBO به طور رایج استفاده نمی شود؛ چراکه زمان بیشتری برای کسب نتایج دلخواه احتیاج است. با این حال، معمولا نتیجه می دهد. شما می توانید این ماجرا را به وسیله Curve Optimizer که یک تنظیم پیشرفته PBO است به دست آورید. این تنظیمات به طور اتوماتیک فرایند را انجام می دهد. این تنظیمات به شما اجازه می دهد تا کم ولتاژی را روی یک هسته یا تمامی هسته ها اجرا کنید. طبیعتا روش تمام هسته برترین است اما نه برای هر نوع کاربری؛ بیشتر افرادی که خودشان را اورکلاک نماینده ماهری می دانند.

Curve Optimizer به طور اتوماتیک فعالیت نموده و به شما اجازه می دهد تا ولتاژ را افزایش یا کاهش دهید. شما در ابتدا با مثبت یا منفی کردن ولتاژ به برنامه دستور می دهید و سپس مقادیری بین 1 تا 30 را به این برنامه می دهید تا پردازنده به طور اتوماتیک آن را به وسیله منحنصی ولتاژ/فرکانس لحاظ کند. اگرچه، این یک اندازه مقیاسی است. بنابراین همبستگی 1:1 با ولتاژ واقعی را ندارد. پس از القای تنظیمات، تست های تنشی و بنچمارک های عملکردی که در قسمت بالا به آن اشاره نموده ایم را انجام داده و بر اساس اندازه حرارتی که ایجاد می شود، می توان تنظیمات صحیح و مطلوب را به دست آورد. این تکنیک احتیاجمند آزمون و خطای بسیار زیاد است اما برای اورکلاک نماینده های حرفه ای بسیار عالی است.

آیا اورکلاک CPU عمر این قطعه را کم می نماید؟

آیا اورکلاک باعث مرگ CPU می شود؟ طبیعتا اگر شما مراحل اورکلاک را به طور منطقی دنبال کنید و در این کار احتیاط لازم را به کار گیرید، این اتفاق رخ نخواهد داد. تنظیمات و تکنیک هایی برای اورکلاک نماینده ها وجود دارد که آنها با بهره برداری از آنها می توانند اثر اورکلاک را به حداقل برسانند. اگر شما به درستی CPU را اورکلاک کنید، مرگ چیپست یک پیامد رایج نخواهد بود.

هر فرایند نیمه هادی، یک نقطه در منحنی ولتاژ/فرکانس دارد که پردازنده با عبور از آن نقطه، با یک سرعت غیر قابل دفاع فرسوده می شود. اگر پردازنده به اندازه کافی فرسوده شود، مهاجرت الکتریکی فعال می شود که یک فرایند لغزش الکترون ها به وسیله کانال های الکتریکی است که به مرگ زود هنگام قطعه ختم می شود. بعضی عوامل نظیر جریان بالاتر و چگالی حرارتیِ در نتیجه اورکلاک تعیین شده که می تواند نرخ فرسودگی را بیشتر نمایند. به زبانی ساده تر، مثل شیرِ خوراکی داخل یخچالتان، پردازنده تان هم تاریخ انقضا دارد. از آنجایی که فرکانس بالاتر به وسیله اورکلاک احتیاجمند انرژی بیشتر به وسیله چیپ است، گرمای بیشتری فراوری می شود. فرکانس بیشتر معمولا به فرسودگی پردازنده سرعت می بخشد و بنابراین طول عمر این قطعات هم کاسته می شود. البته تیم اورکلاک نماینده اینتل پیشنهاد می نماید از اهداف ولتاژ تطبیقی برای اورکلاک استفاده شده و بعلاوه فعال نگه داشتن C-States را توصیه می نماید. ناگفته نماند که از آفست های AVX به منظور حفظ دما در جریان بارگذاری های سنگین AVX بهتر است بهره ببرید.

مدت زمانی که یک پردازنده می تواند در دما و شرایط ولتاژ بیشتر باقی بماند، بیشترین تاثیر را روی عمر قطعه دارد. شما می توانید دمای پردازنده تان را با سیستم خنک نماینده بهتری کنترل کنید تا طول عمر قطعه هم به تبع افزایش پیدا کند. البته فرض را بر این گرفته ایم که ولتاژ یک عدد ثابت است. با قبول این فرض، هر افت دما می تواند مدت زمان عمر قطعه را به طور غیر خطی بیشتر کند. بنابراین، اولین افت دمایی از 90 درجه ی سانتی گراد به 80 درجه می تواند بقای عمر چیپ را به طرز قابل توجهی بیشتر کند. چیپ های خنک تر می توانند در ولتاژهای پایین تر سریع تر اجرا شده و بنابراین افت دما به طرز چشمگیری به وسیله محلول های خنک نماینده می تواند بعلاوه به شما اجازه دهد تا اندازه ولتاژ را کمتر کند که این مورد می تواند به کنترل محور ولتاژ یاری کند.

در خاتمه باید اشاره نمود که ولتاژ، سخت ترین متغیری است که می توان آن را پایدار کرد. این مولفه رسما محدودنماینده اصلی است که موجب شده تا سازنده های اینتل دلشان نخواهد پردازنده های اورکلاک شده را در قید گارانتی نگه دارند؛ چراکه ولتاژ بیشتر به معنای کاهش عمر پردازنده ها دانسته می شود. بنابراین اگر بتوان متغیرهای ولتاژ و دما را به خوبی مدیریت کرد، می توان نسبت به طول عمر قطعه خوش بین بود. از طرفی دیگر مدت زمان باقی ماندن در شرایط اورکلاک هم مقوله مهمی است؛ یعنی اگر شما سیستم را به طور شبانه روزی به حال خود روشن بگذارید، پردازنده به سرعت تمام به سمت نابودی پیش خواهد رفت. بنابراین معمولا از الگوریتم هایی برای اورکلاک باید بهره برد تا زمانی که سیستم در شرایط آماده باش است و کار خاصی در پس زمینه انجام نمی شود، ولتاژ و فرکانس به پایین تر از حد معمولِ اورکلاک برسد.

با تمامی این تفاسیر، دستکاری نسبت تقویت نماینده توربو به مراتب امن تر از القای یک نسبت کلاک پایدار است. به عنوان نکته آخر، شما باید دمای حالت آماده باش پردازنده را به زیر 30 درجه سانتی گراد برسانید. اگر شما به وسیله الگوریتم های توربوی معمول برای اورکلاک استفاده نموده اید، این کار کاملا شدنی است.

واژه نامه اورکلاک پردازنده BIOS مادربرد

چند اصطلاحی که شاید تا به حال با آن روبرو شده اید اما درباره معنای آن اطلاعات کاملی ندارید:

حالت ولتاژ

در حالت اتوماتیک، به مادربرد اجازه داده می شود تا ولتاژ مد نظر برای پردازنده را تعیین کند. در حالی که در حالت دستی شما می توانید یک اندازه ثابت از Vcore را تعیین کنید. حالت آفست، یک اندازه تعیینی از ولتاژ را به پردازنده جدا از فرکانس اضافه می نماید، در حالی که ولتاژ تطبیقی اندازه ولتاژ را زمانی که پردازنده در حالت توربو است افزایش می دهد.

آفست AVX

یک افزاینده مجزاست که می تواند فرکانس پردازنده را زمانی که تحت فشار کاری AVX است تنظیم کند. دستورالعمل های AVX، به سرعت بسیار زیاد احتیاج دارد اما این دستورالعمل ها بعلاوه گرما و مصرف انرژی بیشتری را هم نسبت به سایر انواع دستور العمل ها فراوری می نمایند که به ناپایداری سیستم در جریان اورکلاک می تواند ختم شود. بیشتر نرم افزارها و بازی های ویدیویی از دستور العمل های AVX استفاده نمی نمایند، بنابراین تنظیم آفست AVX به اندازهی کم موجب می شود تا فرکانس هسته در جریان فشار کاری کاهش یابد تا برترین عملکرد را در برنامه های غیر از AVX کسب شود.

کالیبراسیون خط-بار (Load-Line Calibration) یا به اختصار LLC

گاهی اوقات، به خصوص زمانی که پردازنده برای بار اول تحت بار قرار می گیرد، پردازنده اندازه ولتاژ تعیین شده به وسیله کاربر را دریافت نمی نماید. این شرایط به وسیله افت ولتاژ، ایجاد شده و می تواند به ولتاژ کمتر یا بیشتر از حد مورد نظر ختم شود. LLC اساسا افت فشار را با اطمینان حاصل شدن از این که ولتاژها در یک اندازه یکنواخت تر حفظ می شود، جبران می نماید. تعداد گزینه های متعددی از LLC در بیشتر مادربردها وجود دارد اما حالت اتوماتیک به طور معمول برای بیشتر کاربرها با مادربردهای قوی تر یا نوتر کفایت می نماید.

SpeedStep - Intel

ویژگی که موجب افزایش یا کاهش سرعت پردازنده و ولتاژ بر اساس فشار سیستم می شود.

Uncore - Intel

موجب تنظیم فرکانس در کنترلرهای مختلف روی پردازنده مثل کش L3، رینگ باس، کنترلر حافظه و … می شود.

FCLK - Intel

سرعت نقل و انتقال داده ها را از پردازنده به کارت گرافیک کنترل می نماید. در پردازنده های AMD به این معناست که فرکانس Infinite Fabric را تعیین می نماید که برای اورکلاک حافظه اهمیت دارد.

VCCSA

ولتاژ برای عامل سیستم. افزایش این ولتاژ در هنگام اورکلاک رینگ باس و فرکانس کش، پایداری را بهبود می بخشد.

VCCIO

ولتاژ برای کنترلر حافظه و کش مشترک.

Extreme Memory Profile (XMP)

پروفایل XMP را روی کیت های حافظه سازگار تقویت می نماید. پروفایل های XMP اورکلاک های حافظه از پیش تایید شده را به وسیله روشن کردن این قابلیت در BIOS یا یک ابزار نرم افزاریِ مربوط به اورکلاک اعمال می نماید.

منبع: tomshardware