سفر به ژاپن با کتاب، فیلم و موسیقی (پیشنهادهای هنری برای آخر هفته) - کوه سفید

از نظر من که پیشنهادهای این هفته را مطرح کردم (و امیدوارم برای شما هم مجذوب کننده باشد)، دیدن فیلم، خواندن کتاب و یا گوش دادن به موسیقی یک کشور و فرهنگ دیگر، می تواند تداعی کننده سفری به آن سرزمین باشد. با وجود اینکه آثار فرهنگی و هنری ژاپنی، همانطور که در ابتدای مطلب مثال زدم، برای ما غریب و ناآشنا نیست، با ادامه مطلب همراه باشید که در کنار کتاب، فیلم و موسیقی، به معرفی یکی از خلاق ترین هنرمندان ژاپنی در عرصه هنرهای تجسمی هم پرداختم.

چی ببینیم؟

فرهنگ ژاپن مملو از افسانه ها و داستان های متنوع است که در بین آن ها قصه ها و افسانه های ترسناک هم بسیار به چشم می خورد. فیلمی که این هفته برای دیدن به شما پیشنهاد می کنم، کوایدان (Kwaidan) است، فیلمی خیره کننده و مجذوب کننده برای دوست داران افسانه های فولکلوریک. با آنکه این فیلم را در ژانر ترسناک دسته بندی کرده اند، نباید توقع زیادی برای ترسیدن داشته باشید. شما در واقع با داستان هایی از ارواح طرف هستید که ممکن است عناصر وحشت را به همان شکل همیشگی و مورد انتظارتان ارائه نکنند. کوایدان که در لغت به معنای داستان ارواح است، 4 داستان مجزا را که اقتباسی از افسانه های بومی ژاپنی است به تصویر می کشد، که هر کدام به نوعی به ارواح و مرگ می پردازند.

این فیلم به کارگردانی ماساکی کوبایاشی و محصول 1964، با تصاویر رویایی و سبک فیلم سازی منحصربه فرد خود و حداقل موسیقی و دیالوگ، حتما باعث حیرت شما خواهد شد. شاید در نگاه اول چهار داستانی که در این فیلم به تصویر کشیده می شوند از یکدیگر مجزا به نظر برسند، اما در تمامی آن ها مضامین مشترکی نهفته است (جدا از تم موضوعی ارواح که در تمامی آن ها وجود دارد)، مثل اجتناب ناپذیر بودن مجازات عهدشکنی و اهمیت ماندن بر سر پیمان.

چهار داستان موی مشکی، زن برفی، مرد بدون گوش و در یک فنجان چای عناوینی هستند که در کوایدان خواهید دید. دیدنی این فیلم تقریبا سه ساعته درست به اندازه خواندن چهار داستان افسانه ای و یا دیدنی نقاشی های ژاپنی شما را مجذوب خود خواهد کرد.

شناسنامه فیلم کوایدان

• کارگردان: ماساکی کوبایاشی
• نویسنده: یوکو میزوکی
• بازیگران: رنتارو میکونی، کیکو کیشی، میچیو آراتاما
• محصول: 1964
• ژانر: ترسناک/ فانتزی
• امتیاز راتن تومیتوز: 91 از 100
• امتیاز IMDb به فیلم: 8 از 10

چی گوش بدیم؟

بهشت و زمین نام قطعه رویایی و گوش نواز ساخته کیتارو، آهنگساز نامی ژاپنی برای فیلمی به همین نام (Heaven & Earth) به کارگردانی الیور استون و بازی تامی لی جونز در سال 1993 است. این قطعه که مانند عموم کارهای کیتارو ترکیبی از سازهای سنتی و بومی ژاپنی و سازهای کلاسیک غربی است، در همان سال برنده جایزه گلدن گلوب بهترین موسیقی متن شد.

ماسانوری تاکاهاشی با نام هنری کیتارو، آهنگساز و نوازنده ژاپنی است که حتی اگر کارهایش را دنبال نکرده باشید، یا خیلی با او آشنایی نداشته باشید، موسیقی او به گوشتان خورده است. از موسیقی میان برنامه های تلویزیونی گرفته تا نمایشگاه هایی که قطعات موسیقی او در آن ها جریان دارند، و از همه آشناتر و مهم تر مستند جاده ابریشم که به نوعی نام او را بر سر زبان ها انداخت، همگی آشنایی غریبانه ای از هنر او برای ما ترتیب داده که شاید عموما بدون اینکه نام سازنده آن آثار را بدانیم، در ناخودآگاهمان می شناسیم.

همان طور که در ابتدا به آن اشاره کردم، قطعه ای که می شنوید موسیقی متن فیلم بهشت و زمین است که در واقع بعد از جاده ی ابریشم دومین موفقیت چشمگیر کیتارو به شمار می آید. البته او بارها برای آلبوم های موسیقی اش نامزد دریافت جایزه گرمی شده است.

به این قطعه که خوب گوش کنید، در ابتدای آن صدای فلوت ژاپنی را می شونید که از سازهای تخصصی کیتارو است. ترکیب این ساز با دیگر آلات موسیقیایی که در آن تبحر دارد مانند گانگ (یا گونگ ساز کوبه ای) و تایکو (نوعی ساز کوبه ای ژاپنی) و سینث سایزر، در کنار ویولون، فلوت، پیانو و به طور کل ارکستری که در این قطعه شنیده می شود، مانند دیگر آثار کیتارو حس زندگی را به خوبی به مخاطب القا می کند.

او در تمامی آثارش ملودی های فولکلور سرزمینش را جای داده و به نوعی آن ها را با زبان بین المللی موسیقی و تکنیک کلاسیک ترکیب کرده و زبان مختص خودش را برای به تصویر کشیدن زیبایی های درونش پیدا کرده است. کیتارو سال 1393 در ایران و البته تهران کنسرتی برگزار کرد که با استقبال بسیار خوبی هم روبرو شد.

شناسنامه قطعه موسیقی بهشت و زمین کیتارو

• آهنگساز: کیتارو
• سبک: نیو ایج
• زمان ساخت: 1993
• سازهای استفاده شده: فلوت ژاپنی، گانگ، سینث سایزر، تایکو و ارکستر

چی بخونیم؟

کتابی که برای خواندن پیشنهاد می کنم بی شباهت به فیلمی که معرفی کردم نیست. البته نه از لحاظ موضوعی و داستان، بلکه از لحاظ فرم ارائه. کتاب نفر هفتم نوشته هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی، مانند فیلم کوایدان یک داستان واحد را روایت نمی کند، بلکه مجموعه ای از چند داستان کوتاه است. داستان های کوتاهی که اگر خواندن یک کتاب کامل برایتان مقدور نبود یا از حوصله تان خارج بود، برایتان کاملا مناسب است.

این کتاب هشت داستان مجزا را روایت می کند که برخی از آن ها واقعی هستند و برخی از تخیل نویسنده نشات می گیرند. داستان هایی با عناوین خلیج هانالی، خرچنگ ها، نفر هفتم و پنج داستان دیگر که آنقدر مجذوب کننده هستند که شما را به خواندن تمامشان ترغیب کنند.

موراکامی را شاید بتوان یکی از خلاق ترین نویسندگان معاصر نامید، چرا که با وجود سبک خاص خودش در نوشتن، از تجربه های نو نمی ترسد و هربار با موضوع و نگاهی تازه اثری منحصر به فرد خلق می کند. کتاب های موراکامی علاوه بر زادگاهش ژاپن، در سراسر جهان به عنوان پرفروش ترین آثار شناخته می شود و حتی منبع اقتباسی برای فیلم های سینمایی هستند؛ مثل کتاب ماشین مرا بران که سال گذشته از طریق ریوسوکی هاماگوچی ساخته شد و توانست نظر منتقدان و سینمادوستان را به خود جلب کند و در جشنواره های معتبر مانند کن و فیپرشی بدرخشد و گلدن گلوب بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان را به خود اختصاص دهد.

داستان نفر هفتم که نام کتاب هم از آن برداشته شده، یکی از بهترین های این مجموعه است و شاید دلیل انتخاب نام کتاب هم همین باشد. در قسمتی از این داستان می خوانیم:

اگر بخواهیم به یکی از نکات مثبت این کتاب اشاره کنیم، این است که داستان های ساده ای دارد که خیلی شما را درگیر نمی کند. ترجمه خوب هم یکی دیگر از نکات مثبت نفر هفتم است که از طریق محمود مرادی با نثری روان به فارسی برگردانده شده است.

شناسنامه کتاب نفر هفتم

• نویسنده: هاروکی موراکامی
• مترجم: محمود مرادی
• ناشر: نشر ثالث
• موضوع: داستان های کوتاه ژاپنی قرن بیستم
• چاپ اول: 1390، تهران

چه فعالیت هنری انجام بدیم؟

برای فعالیت هنری این هفته به شما پیشنهاد می کنیم که اگر در تهران هستید به موزه هنرهای معاصر بروید و در کنار بازدید از دیگر آثار هنرمندان، اثر هنری نیوروکی هاراگوچی، هنرمند تجسمی ژاپنی با نام ماده و فکر را از نزدیک ببینید. ماده و فکر در واقع یک حوض بزرگ روغن سیاه است که سال 1356 در موزه تهران قرار گرفت و در طول این سال ها دست نخورده و بدون تغییر به جای مانده است.

هاراگوچی هنرمند مینیمالیستی بود که سال 2020 و در 76 سالگی چشم از جهان فرو بست. هاراگوچی به گفته خودش معمولا از سنگ و فلز و یا چوب برای ساخت آثارش استفاده می کرد. او تصمیم داشت اثری متفاوت خلق کند و در ابتدا به حوضی پر آب فکر کرده بود اما چون نمونه های مشابه آن قبلا ساخته شده بود، تصمیم گرفت این کار را با ترکیب روغن سوخته و به رنگ سیاه انجام دهد که ماندگاری بیشتری دارد.

این اثر علاوه بر ایران در 19 کشور دیگر جهان هم وجود دارد. برای ساخت این اثر 5000 لیتر روغن سوخته به کار گرفته شده که در سال 1396 و پس از 40 سال با حضور خود هاراگوچی بازسازی شد و 800 لیتر روغن به آن اضافه شد.

سطح صاف و سیقلی و رنگ تیره ماده و فکر باعث شده که همچون آینه ای بزرگ تصاویر دیوارها و سقف موزه را منعکس کند و بسیاری را به اشتباه بیاندازد که واقعا یک آینه یا یک سنگ بزرگ صیقلی و تراش خورده است!

امکان بازدید از ماده و فکر همچون دیگر آثار موجود در موزه هنرهای معاصر همه روزه از ساعت 9 الی 18 (و در روزهای جمعه 14 الی 18) امکان پذیر است.

شناسنامه اثر ماده و فکر

• خالق: نیوروکی هاراگوچی
• سال ساخت: 1356
• سبک: مینیمالیسم
• ساخته شده از: فولاد، روغن سوخته