سکوت شکسته مخاطب را از جهت داستان با ژانر جدید دفاع مقدس آشنا می کند - کوه سفید

سالیان دفاع مقدس سرشار از خاطراتی است که هنوز در سینه ها مانده و ثبت و حتی نقل آن میسر نشده و شمار زیادی از رزمندگان هشت سال دفاع مقدس هستند که هنوز لب به سخن نگشوده اند و خاطراتشان را در صندوقچه دل نگه داشته اند که اگر گوشه ای از آن خاطرات بیان شود، کتاب های زیادی را در توصیف لحظات سلحشوری این دلاوران و قهرمانان ملی می توان به نگارش درآورد.

سیدهادی سعادتمند؛ نویسنده کتاب سکوت شکسته یکی از راویان هنری دفاع مقدس است که سابقه 36 ماه حضور در جبهه را دارد و خود از اعضای گردان رزمی بوده است. وی برای نوشتن کتابی درباره جنگ تحمیلی و به دست آوردن حال و هوای دفاع مقدس، بیش از 10 سال تلاش در حوزه ادبیات جنگ و دفاع مقدس انجام داده که حاصل تلاش این نویسنده، کتاب سکوت شکسته است. این اثر با استقبال خوب مخاطبان روبرو شده و در سه ماهه نخست انتشار، این کتاب به چاپ چهارم خود رسیده است.

این نویسنده در گفت وگو با ایبنا به تشریح محتوا و سیر نگارش این کتاب، همچنین نقش آثار مرتبط با دوران دفاع مقدس در فرهنگ سازی برای نسل آینده، پرداخت.

موضوع کتاب سکوت شکسته چیست؟ این داستان واقعی و مستند است؟

راوی داستان سکوت شکسته، حاج محمود پاک نژاد است که آخرین مسئولیتش در لشکر اطلاعات 17 علی بن ابیطالب(ع) در 8 سال دفاع مقدس بوده است. این کتاب دوران کودکی و زندگی پاک نژاد را روایت می کند و در بخشی از این کتاب به عملیات والفجر 10 می پردازد که در جایگاه فرمانده اطلاعات عملیات بوده و همچنین به ازدواج ایشان پرداخته شده است.

این کار فردی است و تلاش کردم کار به صورت خاص و با زبان امروزی منتشر شود و به صورت کاملا خودجوش انجام شد. قالب رمان را انتخاب کردم و با رمانی ارتباط داریم که اطلاعات دقیق و صحیحی دارد و سوژه بسیار غنی است.

علت انتخاب نام سکوت شکسته برای این کتاب چیست؟

شخصیت اصلی این کتاب محمود پاک نژاد است. وی نیروی اطلاعات عملیات بود و ویژگی شخصیتی نیروهای اطلاعات عملیات در گزینش ها و همچنین در دوره های آموزشی که می گذراندند، این بود که بتوانند سکوت کنند. یعنی در اصل آدم هایی بودند که ساکت بودند و حتی همرزمان روایت های همدیگر را نمی دانستند. یعنی مأموریتی که فلان گروه انجام داده، گروهی که در مجاورت آن ها قرار داشته، مطلع نبود. محمود پاک نژاد هم یک شخصیت ساکت بود و همرزمانش می دانستند که نقش تأثیرگذاری دارد و آشنایی من با وی هم از طریق افراد دیگر بود. وی کاملا در حاشیه بود و کسی سراغش را نمی گرفت و منظور از سکوت شکسته، شکستن سکوت محمود پاک نژاد و نیروهای اطلاعات عملیات است که دیگر دوره سکوت گذشته و وقت روایت کردن است.

از نیروهای اطلاعات عملیات، روایت های محدودی داریم و ویژگی کتاب این است که ورود کرده و روایت را از زبان نیروی اطلاعات عملیات می شنود و اهمیت روایت نیروهای اطلاعات عملیات به این است که به عناصر روایت واقف هستند و چون معمولا باید بعد از مأموریت شان گزارش می نوشتند، زمین و زمان را خوب می شناختند، به همین جهت روایت هایشان روایت های شنیدنی است و عناصر گزارش در این روایت ها رعایت شده است.

جذاب ترین فصل کتاب کدام بخش است؟

فصل سوم این کتاب با عنوان هورالحمار کابوسم بود، فاو میزبانم خیلی برایم جذاب بود و کاملا دراماتیک اتفاق می افتد و کسانی که کتاب را خوانده اند و به این فصل رسیده اند، می گویند دیگر نتوانستیم کتاب را زمین بگذاریم.

برای این موضوع چه فکری کرده بودید؟ و از راستی آزمایی هم که در این کتاب شده قدری توضیح بفرمایید؟

پس از جنگ، بی وقفه درباره تصمیم ها، عملکردها و دستاوردهای دفاع مقدس پژوهش کردم. خودم نیروی رزمی بودم و با سازمان رزم آشنایی داشتم، اما بارها از نبوغ تصمیم سازان و عملکرد رزمندگان دفاع مقدس شگفت زده شدم.

سال های متوالی مطالعه کردم و در بین کتاب های مربوط به جنگ و خاطرات ثبت شده آن به دنبال نام و نشان از کسانی بودم که نابغه جنگ خطاب شده باشند. حسن باقری (غلامحسین افشردی) را یافتم. او در سن 24 سالگی وارد عرصه جنگ شد و تنها ظرف مدت دو سال توانست به استراتژیست بزرگ جنگ تبدیل شود و معاونت اطلاعات ـ رزمی سپاه و جنگ را پایه گذاری کند.

توانمندی اش تا جایی پیش رفت که لقب نابغه دفاع مقدس را گرفت، اما افسوس که از او جز نام، یاد، خاطره و تعدادی شاگرد با واسطه، چیز دیگری نیافتم. زیرا در بهمن 61 عروج کرد. سراغ شاگردانش را گرفتم و به سردار زین الدین، فرمانده لشکر 17 و بعد به فرمانده اطلاعات عملیات لشکر 17، امیرحسین ندیری رسیدم. این دو بزرگوار هم عروج کرده بودند. گشتم و گشتم تا پاک نژاد را پیدا کردم که ندیری را استاد و مرشد می خواند. باید می دیدم که دیگران درباره پاک نژاد چه می گویند. شنیده هایم کتابی دیگر شد. توانستم اعتمادش را جلب و زبانش را باز کنم. حاج محمود پاک نژاد نمونه ای است از میان صدها نیروی رزمنده اطلاعات ـ عملیات لشکر 17 قم که نقشی بی بدیل در تاریخ دفاع مقدس داشته اند و چنان همراه با هم رزمانشان خوش درخشیدند که هرچه بیشتر برای شناختشان تلاش کردم تشنه تر شدم.

هدفم از نگارش این اثر به اشتراک گذاشتن لذت تشنگی ام در فهم بخشی از تاریخ پرافتخار کشورم بوده و هست تا نسلی را معرفی کنم که در حفظ ایران اسلامی مؤثر واقع شدند.

کار نوشتن کتاب سکوت شکسته چه مدت طول کشید؟

کمتر از یک سال از اولین مصاحبه تا اتمام کتاب طول کشید. این اثر، بدون سفارش نهادی خاص، توسط ناشر خصوصی در قالب قراردادی سنگین منتشر شد و خوشبختانه در زمانی کوتاه به چاپ چهارم رسید.

خاطراتی که از دوران دفاع مقدس منتشر شده و آثاری که تحت عنوان فرهنگ جبهه فراهم آمده، چقدر می تواند به عنوان مواد خام برای خلق آثار بزرگ و ماندگار مورد استفاده نسل های بعد قرار گیرد؟

بیان خاطره در سطح عمومی، نزدیکان و خویشاوندان مورد قبول است، اما خاطره را برای ارائه در جامعه فرهنگی نمی پسندم و به نظر من برای اینکه بتوانیم با جامعه هدف ارتباط برقرار کنیم باید از جهت داستان وارد شویم، زیرا مخاطب در خاطره با یک روایت رها در میان آسمان و زمین روبرو است. شاهد این ادعا چاپ کتاب های متعدد در حوزه دفاع مقدس هست که معمولا در شمارگان زیر هزار متوقف شده است.

به عنوان مثال کتاب جنگ چهره زنانه ندارد، نوعی خاطره نگاری است، ولی نویسنده کتاب از پالایشگاه ذهن خود روایت را گذرانده و از این طریق به دنبال تأثیرگذاری است و پیروز هم بوده است.

همچنین خانم حسینی در کتاب دا به شدت دخل و تصرف کرده و کتاب هم مطرح شد. به نظر من نویسنده ای که به اندیشه و فهم لازم از جنگ دست یافته، آن را در سطح جهان شناخته و به بلوغ فکری رسیده، اگر دستش باز باشد می تواند دفاع مقدس را به جهان بشناساند.

گاهی اصلا مشخص نیست متن قرار است چه بخشی از سؤال مخاطب را درباره جنگ جواب دهد و گروه مخاطب چه کسی است و با این حال ادعای بزرگی وجود دارد که مخاطب این کتاب همه هستند و این اولین و بزرگترین اشتباهی هست که در این حوزه رخ داده است؛ یعنی عدم هدف گذاری و وقتی هدف گذاری نمی کنیم، کار بعدا به رمان و فیلمنامه نمی انجامد. بخاطر اینکه همه زوایای شخصیت معرفی نشده و همه چیز ابتر است و وقتی پژوهشگر به این مواد خام مراجعه می کند، در میان راه کم می آورد، چون پاسخش را نمی دهند یا حتی اگر کار با سفارش انجام شود، آبروی کارگردان، نویسنده، تولیدکننده به مخاطره می افتد و شخصیت کشف نمی شود، چون هدف گذاری اتفاق نیافتاده؛ یعنی کار برای انجام بوده نه با هدف، بنابراین باید شخصیت را به درستی معرفی کنیم.

به نظر شما چه نکاتی را باید در تنظیم خاطرات رزمندگان لحاظ کرد؟

جنگ تحمیلی از نظر زمانی سه مقطع متفاوت دارد. یکی مقطع شروع جنگ است که تکنیک و تاکتیک ها در این مرحله بسیار ساده است. مقطع دوم که هر دو طرف دچار تحولاتی می شوند و خود را برای جنگ پیچیده تر آماده می کنند و در مقطع سوم جنگ تخصصی می شود. به عنوان فردی که در نیمه دوم جنگ حضور داشته ام و در این حوزه قلم می زنم، معتقدم نوشتن در این زمینه نیازمند پژوهش، تحقیق و آموزش است و بین میرزابنویس بودن و نویسنده جنگ تفاوت قائل هستم و به نظر من کسی که می خواهد از جنگ تحمیلی بنویسد باید حتی جنگ جهانی اول و دوم را خوب بشناسد.