بحث پژوهش در صنعت چاپ به الزام تبدیل شده است - کوه سفید

پژوهش اگرچه در توسعه همه جانبه پایدار نقش برجسته و انکارناپذیری دارد اما در صنعت چاپ این گونه نیست؛ میان پژوهش در صنعت چاپ به حلقه ای گمشده و فراموش شده تبدیل شده است که کمتر کسی در پی احیا و استفاده از آن در این صنعت است.

این در حالی است که صنعت چاپ در کشور ما با مشکل جدی عدم وجود آمار و پژوهش های علمی و کاربردی روبه رو است و با وجود قدمت زیاد آن در ایران، هنوز اقدام موثر و تاثیرگذار پژوهشی درباره شرایط این صنعت انجام نشده است.

به همین بهانه دقایقی با محمد بیطرفان، رئیس انجمن علمی فناوری چاپ ایران به گفت وگو نشستیم و درباره کمبودها و کاستی های پژوهشی موجود در صنعت چاپ صحبت کردیم؛ بیطرفان در این گفت وگو با اشاره به لزوم اهمیت پژوهش در صنعت چاپ بر این موضوع تاکید نمود که اگر به جامعه دانشگاهی و پژوهشگران اعتماد کنیم تا قبل از سرانجام دوره سیزدهم شاهد تحول و شکوفایی در صنعت چاپ خواهیم بود.

قبل از هرچیز برایمان بگویید که شرایط پژوهش در صنعت چاپ چگونه است؟

یکی از حلقه های مفقوده و فراموش شده در صنعت چاپ، امور پژوهشی است. از سوی دیگر شاهدیم که بیش از 80 درصد در حوزه ماشین آلات و مواد اولیه در این صنعت وابستگی کامل داریم. از منظر دیگر باید گفت چاپ سومین صنعت های تکنولوژی جهان است و صنعتی است که در مرزهای دانش حرکت می نماید و دستیابی به فناوری های نوین موجب می گردد کشور و آن صنعت جهش علمی و فناورانه پیدا نمایند.

علت این موضوع چیست؟

یکی از دلایل اصلی این است که عدم ایجاد ارتباط تنگاتنگ با جامعه علمی، دانشگاهی و پژوهشگران در این حوزه است. از سوی دیگر متولیان و دست اندرکاران این حوزه متاسفانه این صنعت را به جامعه علمی کشور معرفی ننموده اند و پژوهشگران نیز به علت عدم آگاهی مناسب نسبت به وجوه مختلف صنعت چاپ، آن را به خوبی نمی شناسند.

یعنی در حوزه صنعت چاپ هیچ گاه تحقیق یا پژوهش قابل توجهی انجام نشده است؟!

خیر این در حالی است که بر اساس ماده 56 قانون الحاق بعضی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات اقتصادی دولت (2) تمام دستگاه های اجرائی قانون مدیریت خدمات کشوری مکلف هستند علاوه بر اعتبارات پژوهشی که ذیل دستگاه در قوانین بودجه سالانه منظور شده است، یک درصد از اعتبارات تخصیص یافته را برای امور پژوهشی و توسعه فناوری هزینه نمایند. اما ما شاهد هستیم که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که متولی صنعت چاپ است تا به امروز از این پتانسیل استفاده ننموده و بودجه پژوهشی ای به این صنعت اختصاص نداده است.

شاید ضرورتی در این زمینه احساس نمی شده است یا نسبت به اهمیت پژوهش بحث نشده است، چطور این حساس سازی را باید انجام داد؟

امروزه بحث پژوهش و مسائل علمی و آموزشی از ضرورت گذشته است، به اعتقاد من این مساله تبدیل به الزام شده است. با توجه به اینکه صنعت چاپ یک صنعت استراتژیک است ما کم کم نتایج برنامه ها، دیدگاه ها و بسترسازی های چند سال گذشته را امروز شاهد هستیم و می بینیم که مباحث علمی و پژوهشی صنعت چاپ نزد متولیان و دست اندرکاران و حتی فعالان صنعت چاپ ارتقا پیدا نموده است و این حاصل کوشش های انجمن علمی فناوری چاپ طی سال های اخیر است. اما لازم است که متولیان امر بودجه های پژوهشی را به حوزه صنعت چاپ تزریق نمایند.

و در این میان استفاده از ظرفیت تشکل ها و انجمن های علمی چقدر ضرورت دارد؟

ببینید، مدل معروفی وجود دارد که در آن پژوهش منجر به فراوری دانش و دانش منجر به احتیاج و توسعه آموزش می گردد. ما شاهدیم که رئیس جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از ابتدا بر تعامل با جامعه علمی و پژوهشی و دانشگاهی تاکید داشتند و بر استفاده از پتانسیل انجمن های علمی تاکید نمودند. ما در انجمن علمی فناوری چاپ از ابتدا دنبال تحقق چنین ایده هایی بودیم و خشنود هستیم که امروز کم کم این موضوعات جای خود را در روینمودها و دیدگاه های مسئولان باز می نمایند و ما هم آمادگی داریم به عنوان یک بازوی یاریی در اختیار متولیان باشیم.

یکی از موضوعات مغفول در صنعت چاپ، کمبود شرکت های دانش بنیان در این صنعت است. برای حل این مساله چه راهکاری می توان اندیشید؟

نکته مهم دیگر این است که با توجه به اینکه ما با رشد فزاینده فناوری در همه صنایع از جمله صنعت چاپ روبروییم، لازم است که بسترسازی مناسب در مورد فعالیت شرکت های دانش بنیان هم اتفاق بیفتد. در این زمینه ما باید نخبگان و سرمایه گذاران را برای ورود به این صنعت در قالب شرکت های دانش بنیان تشویق کنیم. معتقدم که این کار ضرورت نیست بلکه با توجه به تحریم های ظالمانه علیه ایران یک الزام است تا به شکل گیری شرکت های دانش بنیان یاری کنیم و این حوزه ها را در صنعت چاپ فعال کنیم.

بعضی کارشناسان صنعت چاپ بر این باورند که بحث خودکفایی در این صنعت ضرورتی ندارد و جواب نمی دهد. آیا اینگونه است؟

در پاسخ به این کارشناسان باید بگوییم وقتی که صنایع هسته ای و نظامی از نظر های تکنولوژی بودن در رتبه اول هستند و نخبگان کشور در صنعت نظامی و هسته ای و صنایع بیوتکنولوژی فعال هستند، چرا نتوانیم در صنعت چاپ خودکفا باشیم؟ البته این موضوع یک شرط دارد؛ اینکه ما به جامعه علمی دانشگاهی و نخبگان رجوع نموده ، اطمینان کنیم و میدان بدهیم. مساله ای که تا به امروز در صنعت چاپ اتفاق نیفتاده است، نه مسائل و احتیاجهای صنعت چاپ را به جامعه علمی و دانشگاهی ارائه کردیم، نه به آن ها اعتماد داریم و نه میدانی به آن ها داده ایم. می توانم بگویم اگر به جامعه دانشگاهی و پژوهشگران اعتماد نموده و رجوع کنیم قطعا تا قبل از سرانجام دوره سیزدهم شاهد تحول و شکوفایی در صنعت چاپ خواهیم بود.

و آیا می توانیم در صنعت چاپ هم خودکفا شویم؟

شاید امروز صحبت از خودکفایی در صنعت چاپ کمی زود باشد، اما ما می توانیم در این حوزه خوداتکا باشیم و به خوداتکایی دست پیدا کنیم. امیدواریم دولت سیزدهم و دولت مردان آن هم این صنعت را به عنوان یک صنعت استراتژیک در عمل بشناسند و هم این تعامل و هم افزایی را بین صنعت و دانشگاه ایجاد نمایند. در این میان ما نیز به عنوان انجمن علمی فناوری چاپ آمادگی داریم که این ماموریت را دنبال نیم و به عنوان یک پل این ارتباط را برقرار کنیم.

استارت آپ ها در سال های اخیر به بخش مهمی از چرخه اقتصاد ما تبدیل شده اند، اما جای آن ها در صنعت چاپ خالی است. در این زمینه چه اقداماتی می توان انجام داد؟

موضوعی که در بحث پژوهش و مسائل علمی و آموزش اهمیت دارد، همانطور که گفتید موضوع استارت آپ ها و شتاب دهنده هایی است که می توانند فعالان این حوزه را راهنمایی نمایند و به سمت تجاری سازی استارت آپ ها حرکت نمایند. لازم است که بحث استارت آپ ها در اولویت و سیاست گذاری های کلان صنعت چاپ قرار گیرد تا شاهد شکوفایی صنعت چاپ باشیم.

از جمله موضوعاتی که می توان در مباحث پژوهشی صنعت چاپ دنبال کرد چیست؟

مباحثی مثل خلق ارزش افزوده ، گردش اقتصادی، تاثیر یک صنعت در سایر بخش ها، عمومی بودن صنعت و محصولا و نقش آفرینی در اشتغال زایی، صادرات غیرنفتی و فراوری ناخالص ملی از شاخصه هایی هستند که برای شناسایی صنایع استراتژیک به کار می برند. اگر بتوانیم در قالب یک طرح پژوهشی این موضوع را درباره صنعت چاپ دنبال کنیم، شاهد خواهیم بود که صنعت چاپ یک صنعت استراتژیک است که شامل همه شاخه هایی که گفته شد است. صنعت چاپ در حوزه های حیاتی و استراتژیکی مثل فرهنگ، صنایع دستی و گردشگری، آموزش، بهداشت و درمان، مواد غذایی و کشاورزی، بانک و پول، فناوری های آ ی تی و صادرات و .. نقش پررنگی دارد و کمتر بخش و صنعتی است که صنعت چاپ نتوانسته باشد در آن ارزش افزوده ایجاد کند.

یکی از دغدغه های فعالان صنعت چاپ نبود نام و نشان صنعت چاپ در اسناد بالا دستی است، آیا پژوهش و تحقیق می تواند به این امر یاری کند؟

نکته مهمی که وجود دارد این است که خوب است متولیان و دست اندرکاران با توجه به اینکه برنامه هفتم توسعه در حال تدوین است، بتوانند در قالب پیشنهاداتی با پشتوانه علمی و بر اساس احتیاجسنجی و امکان سنجی در پی این باشیم که صنعت چاپ هم در اسناد بالادستی حضور داشته باشد. انجمن علمی فناوری چاپ در حال مکاتباتی با سازمان برنامه و بودجه و ستاد تدوین برنامه هفتم است و آمادگی داریم در کنار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر چاپ، پیشنهادات خود را به تدوین نمایندگان برنامه هفتم توسعه ارائه دهیم.

یکی از چالش های جدی و مهم صنعت چاپ در طول دوره های مختلف نبود آمار مدون درباره این صنعت است، چگونه می توان این ضعف را پوشش داد؟

بحث نبود اطلاعات و آمار در صنعت چاپ مساله مهمی است، متاسفانه هر جا می رویم و حرفی از اطلاعات و آمار و جایگاه صنعت چاپ در فراوری ناخالص ملی می گردد، ما حرفی برای گفتن نداریم. در این زمینه معتقدم زمانی می توانیم صنعت چاپ را به درستی راهنمایی و راهبری کنیم که از آن اطلاعات و آمار داشته باشیم، شاهد بوده ایم که طی دهه های اخیر به علت نبود اطلاعات، متولیان امر نتوانسته اند به خوبی صنعت چاپ را راهبری نمایند و بسیاری از منافع ملی را از دست داده ایم. در این میان امیدواریم مدیرکل تازه دفتر چاپ و نشر با توجه به سابقه حضور خود در این حوزه و شناختی که از صنعت چاپ دارد، مساله جمع آوری آمار را در اولویت موضوع طرح آمار و اطلاعات قرار دهد تا بتوانیم سیاست گذاری درست و مناسبی برای سال های آینده داشته باشیم.